کلمه‌ها را در فارسی چه‌‌طور جمع می‌بندیم؟ دو راه برای جمع بستن واژگان در زبان فارسی دار. یم؛ اضافه کردن نشانه‌های زیر به آخرِ کلمات:

1- ان

2- ها

«ان» را برای جمع جان‌دار به کار می‌بریم؛ هر جان‌داری که باشد چه انسان، چه گیاه، چه جانور؛ حتی اعضای بدن هم جزو جان‌داران به حساب می‌آیند! مانند: زنان، مردان، درختان، گیاهان، جانوران، دستان، چشمان، ...

اما گاهی جاهایی این فرمول درست از آب درنمی‌آید؛ برای مثال، وقتی به اسم‌های ایرانیِ جان‌داری می‌رسیم که صدای پایانی‌شان «ﻩ،ــه» (e) است.ریشه‌ی این دست کلمه‌ها که به دوره‌ی ایران باستان برمی‌گردد، در آن قدیم‌ها به «ـَگ» پایان می‌یافت؛ مانند: «میوه» که در شکل باستانی‌اش بود: میوگ

وقتی قرار باشد این دسته کلمه‌ها را با «ان» جمع ببندیم، «ـَگ» باستانی برمی‌گردد؛ برای مثال:

پرنده ← پرندگ ← پرندگان

خزنده ← خزندگ ← خزندگان

و نمونه‌ی این‌ها بسیار است: چرندگان، دوندگان، واژگان، مردگان، زندگان، یافتگان...

در مورد «ـِـ گی» دیگر جان‌دار و بی‌جان ندارد؛ بیش‌تر واژه‌هایی که ایرانیِ قدیمی باشد و آخرش هم صدای «ﻩ،ــه» (e) بیاید، اگر «ی» (i) نسبت یا مصدری بگیرد، باز هم «ـَگ» باستانی‌شان به شکل «ـِـ گ» برمی‌گردد؛ مانند:

زندگی، مردگی، بچگی، آلودگی، شرمندگی، ...

جالب‌تر آن‌که اگر پسوند «انه» هم به این گروه کلمه‌ها بچسبد، باز هم «گ» باستانی‌شان برمی‌گردد! مانند:

بچگانه

اما نکته ی مهم : «ان» نشانه‌ی جمع، همواره به واژه‌ی پیش از خودش می‌چسبد و جدا نوشته نمی‌شود.

«ها»نشانه‌ی جمعی‌ست که برای بی‌جان‌ها و جان‌داران –هر دو گروه- استفاده می‌شود؛ مانند: میزها، دفترها، مدادها، اتاق‌ها، کلاس‌ها، پرده‌ها، ...

و: درختان/درخت‌ها، زنان/زن‌ها، پسران/پسرها، چشمان/چشم‌ها، مردگان/مرده‌ها، کشتگان/کشته‌ها،...

نکته ی مهم اینکه: هرگز «ها» نشانه‌ی جمع را به کلمه‌ی پیش از خودش نباید چسباند!

ننویسیم بنویسیم

کتابها

کتاب‌ها

دلها

دل‌ها

پرسشها

پرسش‌ها

جمع ات/جات

در کل دو نوع نشانه‌ی جمع «ات» داریم؛ یکی ایرانی، یکی عربی! نشانه‌ی جمع عربیِ «ات» همان نشانه‌ی جمع مؤنث است؛ و نشانه‌ی جمع ایرانیِ «ات» نشانه‌ی جمع گروهه و منظور ما از جمع گروهه، جمع مجموعه‌ی چیزها با نام‌های گوناگون، اما کلّیتی یکسان است؛ برای نمونه: شمیرانات، که مجموعه‌ی چند ده است با نام‌های گوناگون، اما در یک منطقه‌ی جغرافیایی. از این دست است: لواسانات، ارّانات. جمع گروهه در این کلمه‌ها هم درست است: دهات، باغات، دستورات.

اما جمع جات؛«جات» همان جمعاتاست در همان کلمه‌هایی که آخرشان در زبان‌های باستانی، «ـَـ گ» (ag) داشت؛ اما الان پایان‌شان صدای «ه، ـه» (e) شنیده و خوانده می‌شود: زندگ ← زنده، خانگ← خانه، میوگ ← میوه

(جمع بستن اسم ها در زبان فارسی)

در نام مکان ها ع لامت ((ان)) نشانه های جمع نمی باشند.

مانند: اصفهان/کردستان

هرگاه ((ان)) جمع را از انتهای کلمه برداریم، باید مفرد آن باقی بماند. در غیر اینصورت، ((ان)) نشانه ی جمع نیست.

مانند: بستان کلمه ی مفرد است و ((ان)) را نمی توانیم از آن جدا کنیم.

در برخی موارد ((ان)) در آخر کلمه ها بر مفهوم زمان و مکان دلالت می کند. و نشانه ی جمع نیست. مانند: سحرگاهان و گیلان

وقتی آخر کلمه ای ((ه)) بیاید و ((ه)) صدای ((ٳ)) ندهد، بهتر است در موقع جمع بستن با ((ها)) ها به آن بچسبد. مانند: چاه + ها← چاهها.

وقتی آخر کلمه ((ه)) بیاید و ((ه)) صدای ((ٳ)) بدهد، بهتر است در موقع جمع بستن با ((ها)) ه به ها نچسبد. مانند: موزه + ها← موزه ها

درجمع بستن بعضی ازکلمه هاکه اززبان عربی واردزبان فارسی شده اند از ((ات)) استفاده می کنیم. مانند: خطر+ ات ← خطرات

وجمع بستن کلمه هایی که در اصل فارسی هستند با ((ات)) کاملاَ نادرست است.

مانند گزارش + ات ← گزارشات که بهتر است از گزارش ها استفاده کنیم.